معرفی و دانلود کتاب معماری گوتیک و فلسفه مدرسی

معرفی کتاب معماری گوتیک و فلسفه مدرسی

کتاب معماری گوتیک و فلسفه مدرسی نوشته‌ی اروین پانوفسکی نسبت هنر معماری را با روشی از تفکر انتقادی دین‌مدارانه بررسی می‌کند که اوج آن در اروپای سده‌های میانه بوده است. این کتاب با تقسیم‌بندی دوره‌ی معماری گوتیک به دو دوره‌ی گوتیک متقدم و گوتیک عالی، آراء و نظریات فلاسفه‌ی مَدرَسی را درباره‌ی آثار و تفکر معمارانه نقد و تحلیل می‌کند.

درباره‌ی کتاب معماری گوتیک و فلسفه‌ مدرسی

بررسی تناسب میان فلسفه و هنر همواره یکی از موضوعات مورد توجه متفکران و نظریه‌پردازان در تمام ادوار تاریخی بوده است. با بررسی دیدگاه فلاسفه از دوران فلسفه‌ی کلاسیک یونان و امثال افلاطون و ارسطو تا فیلسوفان معاصر به این نکته می‌رسیم که شرح نظریات درباره‌ی انواع هنر یکی از مشغولیت‌های ذهنی آن‌ها بوده و آثار قابل‌توجهی در این زمینه باقی‌مانده است. همچنین بررسی کیفیت و نحوه‌ی ارتباط بین آثار هنری و شیوه‌های تفکر نیز از دیرباز محل تلاقی مطالعات فکری در زمینه‌های جامعه‌شناسی، فلسفه و هنر بوده که بسته به دیدگاه نظریه‌پردازان یا در تضاد با یکدیگر مطرح و یا به‌عنوان دو عنصر مکمل هم قلمداد شده‌اند. در این میان هنر معماری به دلیل ارتباطش با زیست انسانی یکی از حوزه‌های مهم هنری برای مطالعات فلسفی بوده که از پشتوانه‌ی تاریخی و نظری قدرتمندی نیز برخوردار است.

کتاب معماری گوتیک و فلسفه‌ مدرسی (Gothic Architecture and Scholasticism) نوشته‌ی اروین پانوفسکی (Erwin Panofsky) یکی از مهم‌ترین آثاری است که ارتباط میان فلسفه و معماری را در یک دوره‌ی تاریخی، به‌ویژه از نظر شیوه‌های تفکر و آثار هنری معمارانه بررسی می‌کند. این کتاب با مدّنظر قرار دادن سیر تحول سبک گوتیک در معماری از زمان شکل‌گیری آن (گوتیک متقدم) تا دوره‌ی گوتیک عالی، نسبت‌های این دوره را با فلسفه‌ مدرسی که به نوعی هم‌زمان با آن در جهان اندیشه رواج داشته است مورد بحث، نقد و مطالعه قرار می‌دهد و نظرات فلاسفه را در این زمینه تشریح می‌کند.

مباحث مطرح‌شده در این کتاب جمع‌بندی و شکافتن بحث‌هایی است که پیش از این نیز در گفته‌های شارحان فلسفه و هنر آمده است. بسیاری از نظریه‌پردازان در این زمینه به چنان قرابتی میان سبک معماری گوتیک و فلسفه‌ مدرسی معتقدند که گفته‌اند: «گوتیک، فلسفه‌ مدرسی مجسم است.»؛ به این ترتیب کتاب حاضر می‌کوشد با در نظر گرفتن مطالعات مطرح‌شده پیش از نگارش متن خود، رویکردهای نوآورانه‌ای را در پرداختن به موضوع لحاظ کند. بر این اساس، نویسنده‌ی کتاب با اتخاذ شیوه‌ی «آیکونولوژی» در بررسی موضوع، الگوی متفاوت و دقیق‌تری را از روابط علت و معلولی فلسفی و همچنین ارتباط‌های بصری در نمونه‌های معمارانه به خوانندگان و پژوهشگران این حوزه ارائه می‌کند. روش آیکونولوژی مرتبط با تمایلات ذاتی ذهن بشر است و شامل باورها، انتظارات، رهیافت‌ها و ارزش‌های دینی و فرهنگی است.

پرداختن کتاب معماری گوتیک و فلسفه‌ مدرسی نوشته‌ی اروین پانوفسکی با روش آیکونولوژی به موضوع از آن جهت برای مخاطب فارسی‌زبان اهمیت دارد که این نحوه‌ی پژوهش در فلسفه و معماری می‌تواند زمینه‌ساز بررسی پژوهش‌های مشابه میان فلسفه‌ی اسلامی با معماری ایرانی اسلامی قرار گیرد و دیدگاه‌های راهگشایی را در حوزه‌ی مطالعات بینارشته‌ای فلسفه و هنر ارائه کند.

کتاب معماری گوتیک و فلسفه‌ مدرسی با ترجمه‌ی هادی ربیعی از سوی انتشارات چشمه چاپ و منتشر شده است. انتشار نخستین چاپ این کتاب سال 1951بوده است.

نکوداشت‌های کتاب معماری گوتیک و فلسفه‌ مدرسی

• من واقعاً نمونه‌ای ندارم که بتوانم آن را با کتاب پانوفسکی مقایسه کنم، اما، جدای از اصطلاحات واژگان سنگین کتاب، خواندن آن بسیار لذت‌بخش بود. (اندرو فیرودر، معمار و نویسنده)

• کتاب معماری گوتیک و فلسفه‌ مدرسی را برای بار ششم بازخوانی کردم؛ پیر بوردیو که آن را ترجمه کرد درباره‌ی این اثر گفته است: «یکی از زیباترین‌های جهان است.» (برنارد کانورت، مترجم آثار فلسفی)

کتاب معماری گوتیک و فلسفه‌ مدرسی برای چه کسانی مناسب است؟

مطالعه‌ی این کتاب به علاقه‌مندان حوزه‌ی هنر و فلسفه، به‌ویژه افرادی که در مورد ریشه‌های فلسفی هنر معماری تحقیق می‌کنند، پیشنهاد می‌شود.

با اروین پانوفسکی بیشتر آشنا شویم

اروین پانوفسکی (متولد 1892 و درگذشته‌ی 1968) نظریه‌پرداز، نویسنده و مورخ هنر اهل آلمان بود. او تحصیلات خود را تا زمان جنگ‌جهانی دوم در کشور خود پی گرفت و سپس راهی ایالات متحده‌ی آمریکا شد و دکترای فلسفه‌ی هنر اخذ کرد. مطالعات این نظریه‌پرداز اغلب در حوزه‌ی شمایل‌شناسی و ارتباط فلسفه و آثار هنری است.

رساله‌ی «رنسانس و تجدید نظر در هنر غربی» نوشته‌ی او به‌عنوان یکی از نخستین منابع در حوزه‌ی شمایل‌شناسی آکادمیک مطرح و در دانشگاه‌های غربی تدریس شده است. از دیگر آثار این اندیشمند می‌توان به کتاب «معنا در هنرهای تجسمی» اشاره کرد که به فارسی نیز برگردانده شده است.

در بخشی از کتاب معماری گوتیک و فلسفه‌ مدرسی می‌خوانیم

در خودِ فلسفه‌ی مدرسی این اصل نه‌تنها به توضیح آشکار چیزهایی که، به رغم ضروری بودن، پوشیده ماندن‌شان چه‌بسا پذیرفته‌شده بود، بلکه گاه به ذکر آ‌ن‌چه اصلاً ضرورت نداشت یا به نادیده ‌گرفتن نظم طبیعیِ بیان به نفع تقارن ساختگی نیز انجامید. توماس آکوئینی در همان مقدمه‌ی جامع الاهیات، با نگاهی به پیش‌گامان خود، از «ازدیاد مسائل، فقرات و استدلال‌های بی‌فایده» و از تمایل به مطرح کردن موضوع «نه بر طبق نظم خود این رشته بلکه بر طبق مقتضیات بیان نوشتاری» شکوه می‌کند. بااین‌حال چنان ‌که با توجه به انحصار آموزشی فلسفه‌ی مدرسی کاملاً طبیعی بود این اشتیاق به «ایضاح» خود را تقریباً به همه‌ی اذهانی که درگیر مشغله‌های فرهنگی بودند منتقل ساخت؛ و به «ملکه‌ای ذهنی» بدل شد.

اعم از این‌که رساله‌ای در باب پزشکی، دست‌نامه‌ای در ‌اسطوره‌شناسی کلاسیک همچون کتاب فولگنتیوس متافورالیس اثر رایدوال، برگه‌ای برای تبلیغات سیاسی، مدیحه‌ای در وصف یک حاکم یا زندگی‌نامه‌ی اوید را بخوانیم، همواره دلمشغولی یکسانی را به بخش‌ها و زیر‌بخش‌های نظام‌مند، اثبات روشمند، اصطلاح‌شناسی، توازی اجزا و قافیه درمی‌یابیم. کمدی الهی دانته، هم به لحاظ بخش زیادی از محتوایش و هم به لحاظ صورت [یا فرم] تعمداً تثلیثیِ خود، مدرسی است. در زندگانی نو، شاعر خود به‌زحمت می‌کوشد تا فحوای هر غزلواره و ترانه را برحسب «اجزا» و «اجزای اجزای» آن به شیوه‌ای کاملاً مدرسی تحلیل کند، در‌حالی‌که نیم‌قرن بعد پترارک ساختار ترانه‌هایش را برحسب خوش‌آوایی شکل داد نه منطق. او با اشاره به یک غزلواره می‌گوید: «من در مورد تغییر نظم این چهار بند به نحوی که نخستین بندِ چهارسطری و نخستین بندِ سه‌سطری، دوم آورده شوند و برعکس، فکر کردم اما از آن دست کشیدم، زیرا در این صورت صدای پُر‌طنین‌تر در وسط و صدایی که بیش‌تر بی‌حالت بود در آغاز و پایان قرار می‌گرفت.»

فهرست مطالب کتاب

فهرست
مقدمه‌ی مترجم
پیش‌گفتار [چاپ دوم]
درس‌گفتار ویمر
پیش‌گفتار [چاپ اول]
معماری گوتیک و فلسفه‌ی‌ مدرسی
یادداشت‌ها
توضیحات
تصاویر
نمایه