معرفی و دانلود کتاب یادداشت‌های امیر اسدالله علم: دفتر دوم

معرفی کتاب یادداشت‌های امیر اسدالله علم: دفتر دوم

در دومین مجلد از خاطرات اسدالله علم، یعنی کتاب یادداشت‌های امیر اسدالله علم: دفتر دوم، شاهد رویدادها و رخدادهای پنهانی زندگی شاه و خاندان پهلوی هستیم که به‌دقت گردآوری و بازگو شده‌اند. مطالعه‌ی کتاب حاضر می‌تواند پژوهشگران و علاقه‌مندان تاریخ معاصر را نسبت به جزئیات بسیاری از جریان‌های سیاسی سال‌های 1353 تا 1356 آگاه کند.

درباره‌ی کتاب یادداشت‌های امیر اسدالله علم: دفتر دوم

تاریخ‌نویسی پیرامون زندگی شاهان، سلسله‌های پادشاهی و حکومت‌ها پدیده‌ای جدید و نوظهور نیست. اصولاً تدوین وقایع تاریخی برای شاهان در حکم یادگاری بوده که از شکوه و جلال حکومت آن‌ها برای آیندگان باقی می‌مانده. برخی از کتاب‌های تاریخی که مؤلفان آن‌ها وابسته به دربار بوده‌اند، شاید چندان برای مطالعات تاریخی و سیاسی پژوهشگران امروزی معتبر نباشند؛ چراکه احتمالاً سرشار از اطلاعات دروغین، بزرگ‌نمایی افتخارات درباریان و اطلاعاتی از این قبیل هستند.

رفته‌رفته با ورود به دنیای مدرن، تاریخ‌نویسی و ثبت وقایع مربوط به حکومت‌ها رنگ دیگری به خود گرفتند. این آثار غالباً یادداشت‌های روزانه یا اصطلاحاً روزنامه‌های هستند که به دست شخص شاه (مانند ناصرالدین شاه) یا اطرافیان او نگاشته می‌شدند. یادداشت‌های اسدالله علم؛ دفتر دوم یکی از چنین آثاری است که می‌توان آن را مرجعی جامع و معتبر درمورد تاریخ حکومت پهلوی دانست. اثری که دور از چشم شاه و اطرافیانش تدوین شده بود، بنابراین از دخالت ایشان مصون مانده و به دلیل نزدیکی نویسنده‌ی آن به شخص شاه، اطلاعاتی دسته‌اول را درمورد اندرونی این حکومت دربرمی‌گیرد.

اسدالله علم (Asadollah Alam) سال‌ها در سمت وزیر یا نخست‌وزیر به دربار پهلوی راه داشته و در بسیاری از تصمیم‌گیری‌‌های حکومت نقشی کلیدی را ایفا می‌کرده. او در تمام سال‌هایی که در خدمت محمدرضا شاه بوده، خاطرات خود را که به‌نحوی با حکومت پهلوی گره خورده بودند، به‌صورت روزانه تدوین می‌کرده و به بانکی در سوئیس به امانت می‌سپرده. این خاطرات و یادداشت‌ها که مسائل مربوط به سال‌های 1346 تا 1356 را شامل می‌شده، پس از مرگ مؤلف، نخستین بار در هفت جلد به چاپ رسیدند. بااین‌حال، جهت سهولت در دسترسی و مطالعه‌ی این اثر، انتشارات مازیار آن را در دو جلد به مخاطبان ارائه نموده. کتابی که پیش رو دارید دومین مجلد یادداشت‌های علم به شمار می‌آید که به وقایع سال‌های 1353 تا 1356 اختصاص دارد.

این نکته را نیز یادآوری کنیم که نویسنده در خلال بازگویی رخدادهای پهلوی دوم، گوشه‌هایی از زندگی شخصی خود را نیز برایمان روایت می‌کند. از آنجایی که پدرِ عَلَم نیز در دستگاه حکومت قاجار بوده و زندگی این سیاستمدار از همان کودکی در پیوند با جریان‌های سیاسی قرار داشته، توجه به وقایع شخصی زندگی او نیز می‌تواند ما را با فضای کلی سیاست ایران در آن دوران آشنا کند.

عکس‌هایی که از اشخاص، مستندات، متن قراردادها و... در جای‌جای کتاب قرار گرفته درک مطالب و موضوعات را برای مخاطبان راحت‌تر کرده و گواهی بر صحت مدعای نویسنده خواهند بود. از این جهت، کتاب یادداشت‌های امیر اسدالله علم: دفتر دوم حاوی اطلاعات و عکس‌هایی است که جز در این کتاب، در هیچ منبع تاریخی دیگری یافت نمی‌شوند.

بخش گسترده‌ای از این اثر شامل رخدادهای جزئی هستند که ممکن است در نگاه اول برای مخاطب پیش‌پاافتاده به نظر برسند. بااین‌حال، دقت کنید توجه به همین نکات جزئی است که تصویری دقیق از زندگی روزمره‌ی درباریان و فعالیت‌های روزانه‌ی آن‌ها در اختیار خوانندگان قرار خواهد داد.

به این سبب که امیر اسدالله علم در سفرهای سیاسی نیز همواره همراه شاه بوده، با کنکاش در خاطرات وی می‌توانیم به زوایای گوناگون روابط بین‌المللی حکومت پهلوی و کشور ایران در آن دوران با سایر کشورها پی ببریم. برخی از قراردادهای بین‌المللی که کتاب‌های تاریخ تنها شرحی کلی و مبهم از آن‌ها به ما ارائه می‌کنند، در اثر حاضر از نگاه شخصی که خود در گیرودار این قراردادها بوده به‌روشنی مطرح می‌شوند.

این نکته را نیز به یاد داشته باشید که برخلاف لحن خشک و بعضاً کسل‌کننده‌ی کتاب‌های تاریخی، این کتاب به دلیل ساختار ویژه‌ی خود، یعنی دربرگرفتن مطالب کوتاه و به‌نوعی داستان‌وار، برای مخاطب کشش و گیرایی بالایی خواهد داشت. اثری که هم کتاب تاریخ است و هم خاطرات یکی از مؤثرترین و مهم‌ترین چهره‌های حکومت پهلوی را شامل می‌شود و هم جذابیت یک کتاب داستانی را برای خوانندگانش خواهد داشت.

کتاب یادداشت‌های امیر اسدالله علم: دفتر دوم برای چه کسانی مناسب است؟

برای دسترسی پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان حوزه‌ی تاریخ و سیاست به اطلاعات معتبر سیاسی_تاریخی از دوران حکومت پهلوی، خواندن کتاب یادداشت‌های امیر اسدالله علم: دفتر دوم بسیار مفید خواهد بود.

با اسدالله علم بیشتر آشنا شویم

امیر اسدالله علم (متولد 1298 و درگذشته در 1357) با نام کامل اسدالله خان اعلم امیر قاینات، از چهره‌های شناخته‌شده‌ی سیاسی در دوران حکومت پهلوی دوم بود که در سال‌های 1341 تا 1342 نیز در سمت نخست‌وزیری به فعالیت می‌پرداخت. عمده‌ی شهرت علم میان مردم ایران به یادداشت‌های روزانه‌ی او برمی‌گردد که به‌طور محرمانه درمورد موضوعات پنهانی خانواده‌ی پهلوی نوشته شده بودند. علم وصیت کرده بود پس از مرگش و بعد از منحل شدن حکومت پهلوی این یادداشت‌ها به چاپ برسند. با گذشت ده سال از انقلاب 57، خانواده‌ی علم نوشته‌های او را در هفت جلد، با نام «یادداشت‌های علم» به انتشار رساندند. این اثر از منابع قابل‌توجه و مستندی به شمار می‌رود که مهم‌ترین مسائل دربار پهلوی را در خود جای داده است.

در بخشی از کتاب یادداشت‌های امیر اسدالله علم: دفتر دوم می‌خوانیم

بعدازظهر سفیر آمریکا دیدنم آمد. می‌گفت [مالکوم والوپ] Wallop نماینده کنگره که شاهنشاه فرموده‌اند او را نخواهم پذیرفت، دوست فورد می‌باشد (شاهنشاه می‌فرمایند مگر وقتی مثلاً عیسی مبارکی نماینده بلوچستان به آمریکا می‌رود فوری رئیس‌جمهور او را می‌پذیرد؟) به عربستان سعودی رفته، ملک فیصل و زکی‌یمانی را ملاقات کرده است. حالا اگر شاهنشاه را زیارت نکند و در کنگره فقط بر له عربستان حرف بزند بسیار بد می‌شود، مخصوصاً برای من بسیار بد می‌شود. در ایران هم جز شاهنشاه کسی نیست که بتواند با او حرف بزند (و البته درست می‌گوید). استدعا دارم او را بپذیرند.

پرسید آیا پرنس سعود و کمال ادهم آمده‌اند؟ گفتم اشخاصی که آمدند نمی‌دانم کی بودند؟ گفت مروان نماینده مصر چه طور؟ گفتم شاید آمده باشد. فهمید که نمی‌خواهم حرف بزنم. گفت به هر صورت منظور این است که در عالم همکاری که با یکدیگر داریم، در این جریانات اگر خدمتی از دستم برآید بکنم، نه این‌که ما از یک طرف اقدام بکنیم شما از طرف دیگر. گفتم مطالب شما را به شاهنشاه عرض خواهم کرد. گفت مدتی است شاهنشاه را زیارت نکرده (از وقتی که من رفته بودم). گفتم چرا؟ گفت یک حقیقتی به تو می‌گویم. شاهنشاه توسط کالاهان رئیس [سیا] CIA در این‌جا پیامی فرموده بودند که باعث تعجب من شد و آن این‌که گویا [هلمز] Helms سفیر آمریکا سیاست نفتی ما را درک نمی‌کند و به واشینگتن توضیح صحیح نمی‌دهد. چون کالاهان مرد نفتی نیست، عین دیکته شاهنشاه را به من داد و من به واشینگتن به کیسینجر گفتم. معلوم می‌شود وقتی اردشیر زاهدی با کیسینجر ملاقات کرده، گزارش نادرستی به شاهنشاه داده است که با حقیقت وفق نداشته و ندارد، به جهت این‌که عین مذاکرات اردشیر و وزیر خارجه ما برای من فرستاده شده (با آن‌که این کار معمول نیست و نمی‌خواهم که تو به شاهنشاه عرض کنی که آن را شنیده یا دیده‌ای). ولی برای تو می‌خوانم و خواند.

فهرست مطالب کتاب

یادداشت توضیحی 1353
یادداشت‌های 1353
یادداشت توضیحیِ 1354
یادداشت‌های 1354
یادداشت توضیحیِ 1355 و 1356
یادداشت‌های 1355
یادداشت‌های 1356
نمایه