معرفی و دانلود کتاب منابع اطلاعاتی برای پاسخگویی به سوال‌های پژوهشی درس‌های راهنمایی و دبیرستان

معرفی کتاب منابع اطلاعاتی برای پاسخگویی به سوال‌های پژوهشی درس‌های راهنمایی و دبیرستان

کتاب منابع اطلاعاتی برای پاسخگویی به سوال‌های پژوهشی درس‌های راهنمایی و دبیرستان (فارسی، زبان فارسی و ادبیات) نوشته وجیهه حسینی و مهری پریرخ، با هدف شناسایی و معرفی منابع غیردرسی (مرجع و غیرمرجع) و سؤال‌های پژوهشی برخی از کتاب‌های درسی مقطع راهنمایی و دبیرستان، صورت گرفته است.

با این هدف، سؤال‌های پژوهشی کتاب‌های فارسی اول، دوم و سوم از مقطع راهنمایی و کتاب‌های ادبیات فارسی 1، 2، 3 و زبان فارسی 1، 2، 3 در مقطع دبیرستان (شاخه نظری) برای بررسی انتخاب شد. در این پژوهش به سؤال‌هایی، سؤال پژوهشی گفته می‌شود که پاسخ آن‌ها را در میان مطالب درس مربوطه نتوان جستجو کرد.

کتابخانه‌های مدارس یکی از امکانات زیر ساختی است که می‌تواند با حمایت از برنامه‌های آموزشی در ساخت جامعه دانایی محور و توسعه کشور سهیم باشد. بدیهی است که هر کتابخانه آموزشگاهی با هر نوع تجهیزات و خدماتی نمی‌تواند این رسالت را تحقق بخشد. ضروریست که این نهادهای تأثیر گذار در رشد و پرورش سرمایه‌های انسانی بر اساس نیازهای استفاده کنندگان آن و اصول علمی و تخصصی شکل گیرند. از آنجایی که تاکنون اهمیت این مراکز در پیشبرد اهداف نظام آموزشی و پرورش شهروندی مسئول و متعهد زیاد در کشور مورد توجه نبوده است، ادبیات مورد نیاز نیز از رشد چندانی برخوردار نشده است. به عبارت دیگر، منابع و متونی که بتواند به شناسایی این نیاز و شکل‌گیری ارزش آن در نزد متخصصان، تصمیم‌گیران و مجریان برنامه‌های آموزشی کمک کند کمتر منتشر شده است. منابع اندکی که به بازار آمده بیشتر ترجمه بوده است. اکنون که تحولات بنیادی در نظام آموزش ابتدایی و متوسطه رخ داده است و نمود آن را می‌توان در کتاب‌های درسی و نیز برنامه‌های آموزشی مشاهده کرد، فرصت مناسبی است که بتوان به نهادینه شدن جایگاه این نهادها در نظام آموزشی کمک کرد و نقش آن‌ها را در پیشبرد اهداف این نظام و پرورش جامعه دانایی محور نشان داد.

در تشکیل هر نهادی، چند عامل سهیم است، یکی شناخت نسبت به نیاز به آن نهاد و ارزش آن در روند توسعه جامعه، چگونگی شکل‌گیری آن و چگونگی بهره‌گیری از امکانات و خدمات آن. دانش مربوطه به این سه عامل باید تولید و ثبت شود تا همه نیازمندان در سه قشر، تصمیم گیران، مجریان و استفاده کنندگان بتوانند هر زمان نیاز بود به آن دسترسی داشته باشند. چنین دانشی اگر توسط متخصصان این علم که دانش خود را به صورت علم اندوزی و یا به صورت تجربی کسب کرده باشند تولید شود، ابزارهای مناسبی برای تولید رهنمودهای علمی و آزمون شده فراهم می‌کند. این رهنمودهای تبدیل نظریه به عمل می‌تواند در ایجاد و گسترش کتابخانه‌های آموزشگاهی در سراسر کشور به صورت علمی و اصولی تأثیر گذار باشد.

بیشتر کشورهای جهان سال‌هاست که در نظام آموزشی خود از روش تک‌ کتابی استفاده نمی‌کنند و به منظور تکمیل برنامه‌های درسی از مطالب خواندنی مکمل بهره می‌گیرند. در واقع، آموزش کنونی به شکل یک خط مستقیم که در یک طرف آن معلم و در طرف دیگر آن دانش‌آموز قرار گرفته باشد نیست، بلکه به شکل مثلثی است که رئوس آن را دانش‌آموز، معلم و کتابخانه و منابع اطلاعاتی آن تشکیل می‌دهند. در حال حاضر، نظام آموزش و پرورش کشور برای درک بهتر مفاهیم کتاب‌های درسی و زمینه‌سازی در امر پژوهش، تغییراتی را در برخی کتاب‌های درسی به‌ وجود آورده است. از جملۀ آن‌ها می‌توان به طرح سؤال‌هایی در کتاب‌های درسی اشاره کرد که دانش‌آموز برای پاسخ‌دهی به آن‌ها نیازمند انجام یک فعالیت پژوهشی است، به عبارت دیگر، جواب‌دهی به آن‌ها صرفا بر مبنای محفوظات دانش‌آموز ممکن نیست و خارج از کتاب‌های درسی باید به آن‌ها پاسخ داده شود. از سوی دیگر، بدون شک آموزش پژوهش‌ محور و تربیت دانش‌آموز پژوهنده را بدون زیرساخت‌های لازم مانند ساختار آموزشی، منابع غنی، کتابخانه، و تخصص مشاور اطلاعاتی نمی‌توان تصور کرد. پیش‌نیاز آموزش پژوهش‌ محور، مجموعه‌ای غنی و کارآمد است که بتواند نیاز اطلاعاتی جوینده را تغذیه کند. بنابراین ضروری به نظر می‌رسد این منابع در مجموعۀ منابع کتابخانه‌های آموزشگاهی در نظر گرفته شوند تا از این یک بعدنگری جلوگیری شده و بر سطح دانش و معلومات دانش‌آموزان و معلمان افزوده شود.

برای این که بتوان کتاب‌هایی که توانایی پاسخگویی به سؤال‌های پژوهشی کتاب‌های درسی را دارند از میان منابعی که اعتبار آن‌ها تعیین شده‌اند انتخاب کرد، سیاهه کتاب‌های منتخب شورا در سال‌های 1385-1382 مورد توجه قرار گرفت. از میان این کتاب‌ها، بر اساس محتوای کتاب‌های درسی مورد نظر منابع مناسب شناسایی و سیاهه آن‌ها تهیه شد. ولی برای پاسخگویی به برخی از سؤال‌ها، کتاب مناسبی در این مجموعه یافت نشد. بنابراین، مجموعه کتاب‌های بزرگسالان و به خصوص کتاب‌های مرجع مورد توجه قرار گرفت. بیشتر این سؤال‌ها مربوط به کتاب‌های دبیرستانی بود. بنابراین، منابع لازم برای پاسخگویی به بقیه سؤال‌ها نیز از این طریق به دست آمد و سیاهه دیگری برای این نوع منابع تهیه شد. برای این که صحت انتخاب کتاب‌ها و محتوای مربوطه برای پاسخگویی به سؤال‌ها کنترل شود، به صورت موردی برخی از سؤال‌های کتاب‌های درسی و کتاب‌های مربوطه توسط یکی از متخصصان مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس توصیه‌ها و رهنمودهای دریافت شده، در برخی از موارد بازنگری و در مورد برخی دیگر که کتابی پیدا نشده بود، کتاب مناسب معرفی و شناسایی گردید.

فهرست مطالب کتاب

مقدمه
پیشگفتار
فهرست موضوعی مفاهیم مطرح در سؤال‌های پژوهشی کتاب‌های درسی
سیاهه منابع غیردرسی (مرجع و غیرمرجع) بر اساس کتابشناسی‌های شورای کتاب کودک
سیاهه منابع غیردرسی (مرجع و غیرمرجع) خارج از منابع موجود
سیاهه کلی منابع غیر درسی (مرجع و غیرمرجع) مقاطع راهنمایی و دبیرستان
نمایه الفبایی عنوان کتاب‌های منابع غیردرسی (مرجع و غیرمرجع)
نمایه الفبایی پدیدآورندگان منابع غیردرسی (مرجع و غیرمرجع)
سیاهه منابع غیردرسی (مرجع و غیرمرجع)
منابع مرجع