معرفی و دانلود کتاب جامعه شناسی فاجعه: مروری بر نظریه‌های اجتماعی فجایع طبیعی

معرفی کتاب جامعه شناسی فاجعه: مروری بر نظریه‌های اجتماعی فجایع طبیعی

کتاب جامعه شناسی فاجعه نوشته‌ی معصومه کمال‌ الدینی پژوهشی در زمینه‌ی شناخت بلایا و فجایع طبیعی از منظر جامعه‌شناسی است که کمک می‌کند تا دانسته‌ها درباره‌ی حوادث بیشتر شود و اهمیت مدیریت اجتماعی بحران‌ها جدی‌تر تلقی شود. این کتاب با نگاهی آسیب‌شناسانه به عملکرد متولیان مقابله با بحران، به دانشجویان و پژوهشگران مطالعات اجتماعی اطلاعات تازه‌ای ارائه می‌کند.

درباره‌ی کتاب جامعه‌ شناسی فاجعه

کشور ما از نظر وقوع حوادث و بلایای طبیعی کشوری آسیب‌پذیر است؛ هر ساله رخدادهایی همچون زلزله، سیل، خشکسالی و... در ایران به وقوع می‌پیوندد و اثرات مخربی را به‌وجود می‌آورد. جامعه‌شناسان معتقدند این بلایا و حوادث به جز اثرات زیستی و جغرافیایی، تأثیرات اجتماعی مخربی را نیز بر جای می‌گذارند که گاه باعث تغییراتی در جامعه‌ی ایرانی نیز می‌شود؛ بااین‌همه ابعاد جامعه‌شناسانه‌ی رخدادهای طبیعی و فجایع کمتر مورد بررسی، بحث و کار علمی قرار گرفته است.

کتاب جامعه شناسی فاجعه نوشته‌ی معصومه کمال‌‌الدینی یکی از پژوهش‌هایی است که از نگاه اجتماعی و جامعه‌شناسانه به پدیده‌های بلاخیز طبیعی پرداخته است و تلاش کرده تا مفاهیم و گزاره‌های اجتماعی تازه‌ای را در زمینه‌ای که مورد مطالعه قرار داده تولید کند. این کتاب با تأکید بر این موضوع که بلایای طبیعی در ارتباط با گروه‌های مختلف اجتماعی، گروه‌های جنسیتی، اقوام و اقلیت‌های قومی، زنان و کودکان و طبقات فرودست اثرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی متفاوتی به‌جا می‌گذارد، کوشیده است تا هر دام از این ابعاد و تأثیرات اختصاصی آن را برای مخاطب روشن سازد.

در این کتاب نویسنده مباحث متعددی را برای ریشه‌شناسی فجایع طبیعی همچون تغییرات اجتماعی، آسیب‌پذیری اجتماعی، تاب‌آوری اجتماعی و پیامدهای فرهنگی فجایع را مد نظر قرار داده و در فصل‌های مجزا به کندوکاو و بررسی آن‌ها پرداخته است؛ همچنین فصلی مجزا به بررسی پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زلزله‌ی بم که در سال 1382 به وقوع پیوست اختصاص داده شده که به‌عنوان نمونه‌ی موردی می‌تواند تا حدود زیادی مباحث کتاب و ایده‌های آن را برای خواننده آشکارتر کند.

کتاب جامعه شناسی فاجعه نوشته‌ی معصومه کمال‌‌الدینی همچنین به آثار و پیامدهای فجایع طبیعی بر زنان نیز توجه ویژه‌ای دارد؛ به ترتیبی که در مطالعه‌ی موردی زلزله‌ی بم تمرکز پژوهش بر پیامدهای اجتماعی این رخداد بر گروه زنان مورد واکاوی و بررسی قرار گرفته است. برجسته‌سازی زنان در این تحقیق می‌تواند تا حدود زیادی آثار روان‌شناختی و جامعه‌شناختی بلایای طبیعی و فاجعه را در گروه موردنظر تبیین و آشکار کند؛ از این نظر اثر حاضر یکی از کتاب‌های کمیاب در این زمینه به شمار می‌آید.

این کتاب از سوی انتشارات اندیشه احسان منتشر و به بازار کتاب عرضه شده است.

نکوداشت‌های کتاب جامعه شناسی فاجعه

• در این مطالعه نویسنده توانسته مفاهیم و گزاره‌های اجتماعی جدیدی پیرامون جامعه‌شناسی فاجعه تولید کند و به بومی‌سازی این رشته علمی بپردازد و ادبیات جامعه‌شناسی را پربار‌تر کند. (دکتر مصطفی ازکیا، استاد دانشگاه تهران)

• معصومه کمال‌الدینی که خود اصالتاً اهل شهر بم است، با روش‌های کیفی و مشاهده مشارکتی تلاش کرده‌ است مشکلات زنان در زمان بحران را به تصویر بکشد. قطعاً این کتاب را باید منبعی جدید برای مطالعه در رفتارشناسی زنان در زمان فجایع دانست. (دکتر موسی عنبری، دانشیار دانشگاه تهران)

کتاب جامعه شناسی فاجعه برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب به طور خاص برای علاقه‌مندان به علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی مناسب است اما پژوهشگران در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی نیز از آن بهره خواهند برد.

با معصومه کمال‌ الدینی بیشتر آشنا شویم

معصومه کمال‌الدینی متولد 1357، نویسنده، استاد دانشگاه و مددکار اجتماعی اهل ایران است. او فارغ‌التحصیل رشته‌ی جامعه‌شناسی در مقطع دکتری از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات است و به‌عنوان استاد مدعو با دانشگاه‌ها و مراکز علمی و آموزشی همکاری می‌کند. وی به‌عنوان دبیر جامعه‌شناسی مصایب و بلایای طبیعی با انجمن جامعه‌شناسی ایران همکاری می‌کند و تاکنون مقالات متعددی را در این حوزه نوشته و در سمینارها و کنفرانس‌های علمی ارائه کرده. این نویسنده به‌صورت خاص در مورد اثرات اجتماعی و فرهنگی زلزله‌ی بم پژوهش‌هایی انجام داده است.

در بخشی از کتاب جامعه شناسی فاجعه می‌خوانیم

«در سطح کلان هدف تحقیق اجتماعی یافتن الگوهای قاعده‌مند در زندگی اجتماعی است اگرچه این هدف مشترک همه علوم است، اما زمانی که افراد برای نخستین‌بار با علوم اجتماعی آشنا می‌شوند، گاهی اوقات این هدف برای آن‌ها به‌صورت مانعی به‌نظرمی‌رسد. در نگاهی اجمالی به‌نظرمی‌رسد که پدیده‌های علم فیزیک قاعده‌مندتر از پدیده‌های اجتماعی باشند اما پدیده‌های اجتماعی نیز از قاعده‌مندی زیادی برخوردارند که به‌وسیله تحقیقات آشکارشده و نظریه آن‌ها را تشریح می‌کند. به‌طورمثال هنجارهای رسمی که این قواعد رسمی باعث قاعده‌مندی یا قاعده‌پذیری رفتار اجتماعی می‌گردد» (ببی، 1390: 48).

فیلسوف فرانسوی، آگوست کنت عبارت جامعه‌شناسی را در سال 1822 طرح نمود و یک جریان فکری پایه‌گذاری کرد؛ او «جامعه را پدیده‌ای معرفی نمود که قابلیت مطالعه با روش‌های علمی را نیز دارد، پیش از تعریف کنت، جامعه به حدی ساده بود که مردم انواع جوامع و یا تغییر در جامعه را به مرور زمان می‌شناختند و پاردایم مذهبی بیشترین قدرت را در روایت مردم از مسائل اجتماعی داشتند و مردم آن‌ها را انعکاسی از اراده خداوند می‌دانستند» (همان: 95).

اما امروزه ما در جامعه‌شناسی شاهد ایجاد و گسترش گرایش‌های مختلفی در موضوعات جوامع انسانی هستیم و اندیشمندان و بزرگان جامعه‌شناسی سعی در فهم، تببین، تفسیر و توصیف پدیده‌های اجتماعی داشته‌اند. شکوفایی علم جامعه‌شناسی به جوامع انسانی کمک کرد که انسان‌ها بتوانند رفتارهای خود و دیگران را در جامعه با نگاهی عمیق‌تر و علمی‌تر مورد تجزیه‌وتحلیل قرار دهند. به‌طورکلی می‌توان گفت نظریه علمی اجتماعی بر چیستی تأکید دارد، نه چه باید باشد و علوم اجتماعی به دنبال کشف قاعده‌مندی‌هایی در زندگی اجتماعی است.

فهرست مطالب کتاب

پیشگفتار
پیشگفتار دوم
گشایش کتاب
مقدمه
بخش اوّل: ادبیات اجتماعی فاجعه
فصل اوّل: فاجعه چیست؟
مقدمه
ریشه‌شناسی لغوی فاجعه
واژه‌شناسی اجتماعی فاجعه
تقسیم‌بندی اجتماعی واژه فاجعه
تقسیم‌بندی تیپ ایدئال
تقسیم‌بندی سه مرحله‌ای تاریخی
تقسیم‌بندی سه‌محوری رونالد پری (2006)
مروری بر انواع فجایع طبیعی
زلزله
سیل
خشکسالی
منابع فصل اوّل
فصل دوم: چیستی جامعه‌شناسی فجایع طبیعی
مقدمه
مفهوم‌شناسی
جامعه‌شناسی فاجعه و مدیریت بحران
منابع فصل دوم
فصل سوم: رویکردهای نظری جامعه‌شناسی فجایع طبیعی
مقدمه
نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی
نظریه نظم اجتماعی و فجایع طبیعی
نظریه همبستگی اجتماعی و فجایع طبیعی
نظریه مارکسیسم و فجایع طبیعی
نظریه‌های ساختارگرایی و فجایع طبیعی
نظریه بوم‌شناسی اجتماعی- سیاسی و فجایع طبیعی
مفاهیم اجتماعی و جامعه‌شناسی فاجعه
مفهوم تغییرات اجتماعی
مفهوم آسیب‌پذیری اجتماعی
مفهوم تاب‌آوری اجتماعی
مفهوم پیامدهای اجتماعی
الف- تأثیرات اجتماعی
ب - تأثیرات جمعیت‌شناختی
ج- تأثیرات اقتصادی
د- تأثیرات سیاسی
مدیریت بحران اجتماع‌محور (CBDM)
فرایند اجرای مدیریت اجتماع‌محور
منابع فصل سوم
بخش دوم: جنسیت و فجایع طبیعی
فصل چهارم: جنسیت و فجایع طبیعی
مفهوم‌شناسی جنسیت
جنسیت و فجایع طبیعی
تیپولوژی تفاوت‌های جنسیتی در فجایع طبیعی
رویکردهای جامعه‌شناختی جنسیت و فجایع طبیعی
1- رویکرد آسیب‌پذیری اجتماعی زنان
2- رویکرد فمینیسم
فمینیست و فجایع طبیعی
مروری بر مفاهیم اجتماعی جنسیت و فجایع طبیعی
نقش‌های جنسیتی
پیامدهای جنسیتی فجایع طبیعی
تغییرات خانوادگی زنان (دگردیسی خانوادگی)
نتیجه‌گیری
منابع فصل چهارم
فصل پنجم: نمونه عملی
بررسی پیامدهای اجتماعی فاجعه زلزله با دیدگاه جنسیتی، ‌مورد مطالعه: زنان بازمانده از زلزله 1382 بم
مروری بر شهرستان بم و زلزله 5 دی ماه 1382
ویژگی‌های جمعیت‌شناختی زنان بم قبل و بعد از زلزله
الف- پیامد مشترک اجتماعی زنان طبقه متوسط و پایین بم بعد از زلزله دی‌ماه 1382
ب- پیامد‌های اجتماعی زنان طبقه پایین بم بعد از زلزله دی‌ماه 1382
ضمائم
Terminology