معرفی و دانلود کتاب در آغاز عشق بود: روانکاوی و ایمان

معرفی کتاب در آغاز عشق بود: روانکاوی و ایمان

ژولیا کریستوا، روانکاو و زبان‌شناس مهم فرانسوی، در کتاب در آغاز عشق بود بر ساختار روان‌شناختی دین متمرکز می‌شود و می‌کوشد رابطه‌ی آن را با ذهن و روان بررسی کند. کریستوا ضمن پذیرش این نکته که علم روانشناسی باید فرد را از موهومات برهاند، هم‌زمان دیدگاه غیردینی و غیرکاتولیک فروید و لکان را هم زیر سؤال می‌برد و نشان می‌دهد که گاهی می‌توان آگاهانه از مسائلی همچون دین و ایمان نیز لذت برد و پذیرایشان بود.

درباره‌ی کتاب در آغاز عشق بود

ایده‌ی اصلی روانشناسی، مطالعه‌ی روان و رفتار انسان‌ها و نشان دادن ساختار پیچیده‌ی ذهن و کارکردهای آن است. یکی از جنبه‌هایی که این حوزه به آن علاقه دارد و بررسی‌اش می‌کند، امور انتزاعی است؛ اینکه برخی از امور غیرملموس و تجریدی، تا چه حد ریشه در واقعیت دارند و چطور می‌توان توضیحشان داد. بر این اساس برخی از روانکاوها بحث امر خیالی و امر واقعی را مطرح کردند و بر آن متمرکز شدند. یکی از موضوعاتی که در همین زمینه به وجود آمد و مناقشه‌برانگیز شد، موضوع دین بود. روان‌شناسی از همان ابتدا در برابر این پدیده دچار تردید بود و عموماً واقعیت آن را رد می‌کرد. درواقع ازنظر آن، جنبه‌ی متافیزیکی و معنوی دین کاملاً منتفی و غیرقابل‌باور بود. اما آیا می‌توان تأثیرات ملموس پدیده‌ای مثل ایمان را نادیده گرفت و آن را یکسره کنار گذاشت؟ ژولیا کریستوا (Julia Kristeva)، فیلسوف، روانکاو و زبان‌شناس پیشرو و مهم فرانسوی، در کتاب در آغاز عشق بود (In the Beginning Was Love) همین پرسش را دست‌مایه‌ی تحقیقاتش قرار داده و کوشیده آن را توضیح دهد. کریستوا در این اثر دیدگاه بزرگانی همچون فروید و لکان را به چالش می‌کشد و نشان می‌دهد که روانشناسی می‌تواند در برابر امر دینی موضعی غیرانفعالی اتخاذ کند. به این معنا که می‌تواند آن را تا حدودی بپذیرد و به نفع خود از آن بهره ببرد.

بحث گفتار، در روانکاوی، موضوعی اساسی به شمار می‌رود؛ چنان‌که رابطه‌ی بیمار و پزشک بر اساس کلام شکل می‌گیرد و گفتار است که درمان را پیش می‌برد. ژولیا کریستوا در کتاب در آغاز عشق بود، دقیقاً بر همین جنبه‌ی گفتاری روانکاوی متمرکز می‌شود. اما کریستوا بااینکه اساساً روانکاوی لکانی به‌حساب می‌آید، در اینجا از ژاک لکان جدا می‌شود! دلیل این مسأله هم مطرح‌ کردن موضوع عاطفه در جریان روانکاوی است. لکان فقط به زبان اهمیت می‌دهد و جایی برای عاطفه قائل نیست، درحالی‌که کریستوا به اهمیت بنیادین این احساس اشاره می‌کند و نمی‌تواند نقش آن را در روان و رفتار نادیده بگیرد. این بحث بهانه‌ای می‌شود تا او موضوع عشق و ایمان به خدا را، به‌عنوان مظاهر عاطفی، پیش بکشد و از زاویه‌ای دیگر به آن‌ها نگاه کند. زاویه‌ای که قرار نیست سلبی باشد.

تا قرن نوزدهم، فلسفه و الهیات موضوع محوری آکادمی‌ها محسوب می‌شدند و اکثر اندیشمندان به مباحثه در مورد آن‌ها می‌پرداختند. اما قرن بیستم عصر ظهور علومی همچون جامعه‌شناسی و روانشناسی بود. با قدرت گرفتن این شاخه‌ها، الهیات تا حد زیادی به محاق رفت و دیگر به‌عنوان یک حوزه‌ی مستقل، ارجحیت نداشت. هم‌زمان فروید به‌عنوان یکی از پیشروترین چهره‌های علوم جدید، علم روانکاوی را مطرح کرد تا آن را از زیر سلطه‌ی روان‌پزشکی بیرون آورد. این‌چنین روانکاوی امکان خیلی گسترده‌تری می‌یافت و می‌توانست به بحث‌های انتزاعی و متافیزیکی هم بپردازد. اینجا بود که دامنه‌ی روانکاوی به حوزه‌ی الهیات هم کشیده شد و متخصصان آن تلاش کردند این مسأله را از منظر روان‌شناختی بررسی کنند.

روانشناسان بزرگی مثل فروید و لکان البته موضعی منفی در قبال مذهب اتخاذ کردند، آن را موهوم می‌دانستند و درنتیجه کارکردش را نمی‌پذیرفتند. ژولیا کریستوا در کتاب در آغاز عشق بود، بااینکه ایده‌ی روانکاوی را در مورد رهایی از موهومات می‌پذیرد، اما نگاهی همدلانه نسبت به دین پیش می‌گیرد. او که تجربه‌ی سال‌ها آنالیز بیماران را داشته و با پرونده‌های زیادی روبه‌رو بوده، معتقد است گاهی می‌توان از این توهمات برای ایجاد اشتیاق در بیماران استفاده کرد. اما این فرآیند باید آگاهانه باشد و فرد هرگز نباید در آن غرق شود. از دید او، بیمار ممکن است در این حالت احیا شود و بتواند دوباره به زندگی بازگردد. کریستوا در این اثر تحسین‌شده و جریان‌ساز، پرسش‌های مهمی را پیش روی خوانندگان می‌گذارد و دیدگاه‌های تازه‌ای در مورد موضوعاتی اساسی ارائه می‌کند.

کتاب در آغاز عشق بود را نشر شوند با ترجمه‌ی مهرداد پارسا به چاپ رسانده است.

کتاب در آغاز عشق بود برای چه کسانی مناسب است؟

اگر به مباحث روان‌شناختی علاقه دارید، این کتاب برای شماست. همین‌طور پژوهشگران حوزه‌ی دین هم می‌توانند از این اثر به‌عنوان یک منبع مهم استفاده کنند.

در بخشی از کتاب در آغاز عشق بود: روانکاوی و ایمان می‌خوانیم

وقتی وهم با دین مواجه ‌شود، نتیجه همواره این نیست که وهم تا سطح فانتزی‌ای که مقبولیت اجتماعی دارد تضعیف شود. چه‌بسا حتی شور و فورانِ وهم نیز بتواند بهبود موقتی را موجب شود. وهم که به‌واسطه‌ی میلی سوزان یا رهایی، نسبت به بار خردکننده‌ی رنج آسیب کمتری دارد، می‌تواند به سوژه کمک کند تا بار دیگر نوعی انسجام را برای خویش دست‌وپا کند، گرچه ممکن است این انسجام ناهم‌مرکز یا نابهنجار و نامتعارف باشد. هویت خیالیِ حاصله می‌تواند از فرد حمایت کند و موقتاً به او کمک کند تا به زندگی ادامه دهد.

پُل پس از اولین تلاشِ نافرجامش برای واکاوی پس از بستری شدن در بیمارستان سن آن به دلیل مشکلی که خودش «جنون» می‌نامید، به من مراجعه کرد. او مردی بود با ظاهری موقر و صریح‌اللهجه و باهوش که می‌توانست داستان خود را با بیانی استادانه و جذاب تعریف کند و از سکوت‌های دراماتیک و پیچش‌های فریبنده کمال استفاده را ببرد. توانِ سخن‌وری و قدرت تمیزِ شخصیت او که تا حد زیادی تنش و آسیب‌پذیری و سردرگمیِ واقعی‌اش را می‌پوشاند، برایم بسیار جذاب بود. شاید همین علاقه‌ی مستمر و صمیمانه‌ی من به معنای روایت او که مخفی‌اش نمی‌کردم بود که پل را متقاعد کرد نقاب بازیگریِ استادانه‌ی خود را در بیاورد و در اولین گفت‌وگو از چیزی برایم صحبت کند که خودش آن را درامِ «غیرعادی و تقریباً ناگفتنیِ» زندگی‌اش می‌نامید. پل به‌عنوان کوچک‌ترین عضو خانواده‌ای با سه فرزند که بعد از یک خواهر و برادر به دنیا آمده بود، پسرِ زنی بود که دوست داشت بچه‌ی سومش دختر باشد؛ اسم او قرار بود پائولین باشد. اما تراژدی زمانی اتفاق افتاد که پل چهار سال داشت (گرچه آن‌طور که بعدها روشن شد، این تراژدی سرپوشی بود بر سال‌های کودکیِ بسیار سخت این مرد جوان، که هوش پیشرس و استثنایی‌اش با تهدیدها، صحنه‌های عاطفی و اشباح احاطه شده بود). پدر او که کارمندی عالی‌رتبه در اداره‌ی مستعمراتی فرانسه بود، جلوی چشمانِ خانواده بی‌رحمانه شکنجه شد و به قتل رسید. همین اتفاق به‌تنهایی کافی است تا زندگی آدم را تباه کند. اما در این مورد این اتفاق به حادثه‌ی دیگری پیوند خورده بود که اهمیت آن را به‌مراتب بیشتر و دراماتیک‌تر می‌کرد.

فهرست مطالب کتاب

درآمد/ دکتر اوتو اف. کِرنبرگ
دیباچه
1. زبان و سوژه در روان‌کاوی
2. توهمِ تزلزل‌ناپذیر
3. اعتماد-اعتبار
4. باور [کِرِدو]
5. باور به خدایی واحد
6. جنسی‌سازی
7. چه کسی تحلیل‌ناپذیر است؟
8. کودکان و بزرگسالان
9. آیا رو‌ان‌کاوی شکلی از نیهیلیسم است؟
نمایه‌ی نام‌ها