معرفی و دانلود کتاب دکارت

معرفی کتاب دکارت

فیلسوف و ریاضی‌دان فرانسوی رنه دکارت، به‌عنوان مهم‌ترین متفکر قرن هفدهم، با بنیان گذاشتن عقل‌گرایی مدرن تاثیری شگرف بر جامعه‌ی بشر بر جای گذاشت. کتاب دکارت نوشته‌ی جاستین اسکیری کتابی راهنما برای کسانی است که درصدد فهم پیچیدگی‌های اندیشه‌ی این فیلسوف هستند.

درباره‌ی کتاب دکارت

رنه دکارت (René Descartes) فلسفه را مانند درختی می‌دانست که متافیزیک ریشه‌های آن، فیزیک تنه‌ی آن و مکانیک، پزشکی و اخلاق شاخ و برگش بود. دکارت به دلیل ارائه‌ی نظریات مبتنی بر عقل‌گرایی، تاریخ فلسفه‌ی غرب را عملا به پیش و پس از خودش تقسیم کرد. همین موضوع جاستین اسکیری (Justin Skirry)‌ استاد دانشگاه نبراسکا وسلین را بر آن داشت تا کتاب دکارت (Descartes: A Guide for the Perplexed)‌ را بنویسد؛ راهنمایی که به سرگشتگان جویای اندیشه‌ورزی کمک می‌کند تا بهتر با اندیشه‌های این فیلسوف مهم آشنا شوند.

موضوعات کتاب دکارت بر اساس استعاره‌ی درخت فلسفه چیده شده‌اند تا به فهم نظام فلسفی او کمک کنند. همه‌ی علوم بر ریشه‌های مطمئن متافیزیک استوار هستند و این کتاب بعد از پرداختن به مقدمه‌ای از احوالات و زندگی دکارت، به بررسی بنیاد نظریه‌ی متافیزیک او می‌پردازد. این دانه به تدریج رشد می‌کند و به مبنایی برای استدلال‌های او مبنی بر وجود خدا مبدل می‌شوند و این اندیشه شالوده‌ای برای ایجاد دانشی به دست می‌دهد که می‌توان براساس آن یقینی بودن تمام علوم دیگر را پذیرفت. در بخش‌های بعدی به ایده‌های دکارت درباره‌ی فیزیک و پس از آن به نظریه‌ی او درباره‌ی سرشت انسانی پرداخته می‌شود تا نقطه‌ی آغازی باشد بر بررسی کردن شاخه‌های این درخت یعنی اخلاق، پزشکی و مکانیک.

فلسفه‌ی دکارت اگر بدون در نظر گرفتن سنت فلسفی پیش از او خوانده شود، به احتمال زیاد گیج‌کننده خواهد بود و ابهامات زیادی در ذهن خواننده به وجود می‌آورد. کتاب دکارت با وجود زبان واضحی که دارد، بهترین گزینه برای خواننده‌ی ناآشنا با فلسفه نیست، بلکه بیشتر برای آن دست از علاقه‌مندان و دانشجویان فلسفه نگاشته شده که در مواجهه با اندیشه‌ی او برای فهمیدن مفاهیمی مانند «شک دکارتی»، «دوگانه‌انگاری»، «ایده‌های واضح و متمایز» و «برهان‌های وجود خدا»، دچار ابهام می‌شوند. جاستین اسکیری نشان می‌دهد که چطور فلسفه‌ی دکارت با اصالت بخشیدن به عقل و اندیشه، کم‌کم به سمت عینیت و شناخت حسی می‌رود. بعضی از آثار مهم دکارت مانند «گفتار در روش» و «تاملات در فلسفه‌ی اولی» به شکلی دقیق در این اثر نیز مورد بررسی قرار گرفته‌اند تا روندی قابل‌اعتماد و قانع‌کننده از تاثیرات فلسفی آشکاری که دکارت به جهان فلسفه ارائه کرد را به مخاطبان نشان بدهند.

این اثر از مجموعه‌ کتاب راهنمایی برای سرگشتگان از سوی انتشارات علمی فرهنگی و با ترجمه‌‌ی مهدی قنبری به مخاطبان فارسی‌زبان عرضه شده است.

کتاب دکارت برای چه کسانی مناسب است؟

دانشجویان فلسفه، علاقه‌مندان به تاریخ فلسفه‌ی مدرن و مدرسان فلسفه می‌توانند از این کتاب بهره‌مند شوند.

در بخشی از کتاب دکارت می‌خوانیم

تنش میان ایمان و عقل موضوعی بود که در میان علمای روزگار دکارت مجادلات بسیار برانگیخته بود. شور و حرارت این مجادله اغلب به سبب تفاوت‌هایی بود که در آموزه‌های دینی فرقه‌های مختلف پروتستان از یک سو و کلیسای کاتولیک از سوی دیگر وجود داشت. این تنش در این واقعیت ریشه داشت که باورهایی را که بر عقل مبتنی هستند براهین و شواهد حمایت می‌کنند، در حالی که در مورد باورهایی که بر ایمان ابتنا دارند موضوع متفاوت است. البته معنای این سخن آن نیست که ایمان ناعقلانی یا ضدعقل است، بلکه تنها به این معناست که ایمان صرفاً غیرعقلانی است. اما اگر یک باور عقلانی با باوری که بر ایمان مبتنی است متعارض یا حتی در تناقض باشد، چه؟ برای مثال، اصل امتناع تناقض اصلی عقلانی است که می‌گوید هر چیزی مستلزم تناقض باشد نمی‌تواند درست باشد. اما تجسد (یعنی این ادعا که خدا در عیسی‌مسیح انسان می‌شود) گویا متضمن یک تناقض است؛ زیرا چگونه می‌شود یک موجود نامتناهی، مثل خداوند، همچنین انسانی متناهی باشد؟ معنای آموزۀ تجسد این است که یک موجود می‌تواند هم‌زمان هم متناهی باشد و هم نامتناهی، و این تناقض است. بنابراین گویا این آموزۀ اساسیِ ایمان مسیحی از قانون بنیادین عقل تخطی می‌کند.

این مسئله را می‌توان به شیوه‌های متفاوتی بررسی کرد. یکی از آن‌ها این است که هر گونه تعارض را منکر شویم، به این صورت که بگوییم همۀ اجزاء ایمان دست‌کم ناعقلانی نیستند و اگر ما سخت کاوش کنیم، حتی می‌توانند با عقل حمایت شوند. این نظرگاه آن‌چنان که در اصول ایمان دینی به کار گرفته شده است، رویکردی بسیار خوش‌بینانه به عقل است؛ چراکه مطابق با آن، حتی برای آموزه‌های به ظاهر متناقضی مثل تجسد نیز می‌توان استدلال‌های عقلی اقامه کرد. رویکرد دیگر این است که به یکی از این دو برتری ببخشیم، به طوری که ایمان بتواند بر عقل پیشی بجوید یا بر عکس. در این توصیف، کسی که به عقل مقید است باید هر آموزه‌ای از ایمان را که نتوان با دلایل عقلی تأییدش کرد رد کند، در حالی که کسی که به ایمان پایبند است هر دستوری از جانب عقل را که با هر جزئی از ایمان ناسازگار باشد رد می‌کند. اما طریقی دیگر در برخورد با این دشواری این است که ایمان و عقل را به دو قلمروِ متفاوت از معرفت محصور کنیم، به طوری که هیچ یک از آن‌ها به قلمرو دیگری دست‌اندازی نکند. معنای این سخن آن است که نه عقل را باید برای توجیه آموزه‌های دینی به کار گرفت و نه آموزه‌های دینی باید در خدمت فراهم کردن هر نتیجه‌ای باشند که عقل به آن نائل می‌شود.

فهرست مطالب کتاب

علائم اختصاری
مقدمه
فصل اول: روش
1-1. انتقاد از قیاس
1-2. روش هندسی
1-3. شهود
1-4. استنتاج
1-5. شمارش
1-6. تحلیل و ترکیب
1-7. برهان پیشین و برهان پسین
1-8. روش شک
فصل دوم: ذهن و تصور
2-1. «می‌اندیشم، پس هستم»
2-2. من چه هستم؟
2-3. اندیشه
2-4. تصورات
2-5. ذهن یا نفس
2-6. ذهن از بدن شناخته‌شده‌تر است
فصل سوم: متافیزیک
3-1. نظریۀ تمایز
3-2. جوهر و حالت
3-3. صفات
3-4. انتزاع و کلیات
3-5. درجات واقعیت
3-6. اصل کفایت علّی
فصل چهارم: دین
4-1. ایمان و عقل
4-2. برهان علّی برای وجود خدا
4-3. اعتراضات به براهین علّی
4-4. برهان هستی‌شناختی له وجود خدا
4-5. نامیرایی نفس
4-6. نان و شراب
فصل پنجم: معرفت
5-1. معرفت علمی (scientia)
5-2. خطای صوری و مادی
5-3. ماهیت غیرفریبکار خدا
5-4. منشأ خطا
5-5. چگونگی اجتناب از خطا، و مسئلۀ ضمانت خداوند
5-6. دلیلی برای وجود جهان خارج
5-7. دور دکارتی
فصل ششم: فیزیک
6-1. محکومیت گالیله
6-2. علل غایی و صوَر جوهری
6-3. رد علت غایی
6-4. رد اتمیسم
6-5. فضا و مکان
6-6. ماهیت حرکت
6-7. قوانین حرکت
6-8. حرکت زمین
فصل هفتم: ماهیت انسان
7-1. برهان مفهومی
7-2. برهانِ تقسیم‌پذیری/ تقسیم‌ناپذیری
7-3. مسئلۀ ذهن و بدن
7-4. برهانِ «ملوان در کشتی»
7-5. نحوه‌های اتحاد ذهن و بدن
7-6. خطای الیزابت (و گاسندی)
7-7. رابطۀ ذهن و بدن
7-8. زندگی انسان
فصل هشتم: احساسات، انفعالات و اخلاق
8-1. فیزیولوژی احساس
8-2. سه درجه از واکنش حسی
8-3. انفعالات
8-4. دستورالعمل اخلاق موقتی
8-5. کرامت
8-6. نتیجه
یادداشت‌ها‌
منابع